Ο ύπνος είναι πολύτιμος για την υγεία μας. Οι συμβουλές για καλύτερο ύπνο δεν θα ήταν πλήρεις εάν δεν εξετάζαμε την ποιότητα του στρώματος. Το σωστό στρώμα αποτελεί μια σημαντική επένδυση, αφού παίζει πρωταρχικό ρόλο και επηρεάζει άμεσα τη ψυχική, πνευματική και φυσικά τη σωματική μας υγεία.
Είναι σημαντικό να εστιάζουμε με ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή του στρώματος, αφού ο καθένας μας περνάει καθημερινά περισσότερες από 6-8 ώρες ξαπλωμένος σε αυτό (περίπου το 1/3 της ζωής μας). Η επιλογή του κατάλληλου στρώματος αν και εξαιρετικά δύσκολη εγγυάται έναν άνετο και απολαυστικό ύπνο καθώς θα υποστηρίξει σωστά τη σπονδυλική σας στήλη.
Το ανθρώπινο σώμα, ως προς το σχήμα του είναι γεμάτο καμπύλες και ανώμαλες επιφάνειες. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν είναι ίσιο, ευθύ ή επίπεδο. Αυτό ισχύει ανεξάρτητως βάρους, κατανομής βάρους και σωματότυπου.
Για να ξεκουράζεται το ανθρώπινο σώμα πρέπει να εκμηδενίζονται οι μυικές συσπάσεις χωρίς να αλλοιώνεται το φυσικό σχήμα του σώματος. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ολόκληρο το σώμα μας υποστηρίζεται από το στρώμα και γεμίζει με υλικό κάθε σημείο του.Όταν προσαρμόζεται, δηλαδή, το στρώμα πάνω στο σχήμα του σώματος και όχι το αντίθετο.
Σύμφωνα με τα παραπάνω όμως ποιο είναι το κατάλληλο στρώμα; το σκληρό, το μαλακό ή το ελαστικό; Το ορθοπαιδικό ή το ανατομικό στρώμα;
Ας εξετάσουμε κάθε ένα ξεχωριστά:
α) Το σκληρό στρώμα, όντας άκαμπτο, δεν μπορεί να «ακολουθήσει» τις καμπύλες του σώματος και να προσαρμοσθεί σ’ αυτές. Έτσι, στα σημεία που έχουν έντονες καμπύλες, ή είναι πολύ ελαφριά (αυχένας, οσφυική χώρα, πόδια, χέρια) μένουν ανυποστήρικτα κενά με αποτέλεσμα την λανθασμένη τους στήριξη.Η εκμηδένιση κάθε μυικής σύσπασης είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη σωστή και πλήρη ανάπαυση του σώματος κατι που με τα σκληρά στρώματα δεν επιτυγχάνεται. Αντιθέτως, το σκληρό στρώμα «επιχειρεί» να ισιώσει το σώμα, να αλλοιώσει, δηλαδή, το φυσικό του σχήμα, με αποτέλεσμα να το ταλαιπωρεί και μακροπρόθεσμα να του προξενεί βλάβες.
Ωστόσο, για πολλές δεκαετίες επικρατούσε η αντίληψη ότι το σκληρό στρώμα είναι ιδανικό για τη σωστή υποστήριξη του σώματος, διότι «κρατάει» τη σπονδυλική στήλη στην ευθεία στάση! (Η αντίληψη αυτή δεν έχει εκλείψει εντελώς στις μέρες μας). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα υλικά που χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή των στρωμάτων ήταν μαλακά αλλά χωρίς επαναφορά(μαλλί, βαμβάκι κτλ.) με αποτέλεσμα να βουλιάζουν σιγά-σιγά και μαζί μ’ αυτά να βουλιάζει κι ο χρήστης του στρώματος. Οι επιπτώσεις στην οσφυική χώρα και γενικότερα στην σπονδυλική στήλη ήταν αναπόφευκτες. Ο γιατρός, τον οποίον επισκεπτόταν ο ασθενής, γνωρίζοντας ότι δεν υπήρχαν στην αγορά υλικά με ελαστικότητα και επαναφορά, συνιστούσε, για να αντιμετωπιστεί άμεσα το πρόβλημα, ύπνο σε σκληρό στρώμα, ώστε τουλάχιστον να μην βυθίζεται το σώμα. Συνιστούσαν, δηλαδή, το λιγότερο κακό. Αυτή η συμβουλή διαστρεβλώθηκε με τον καιρό και πολλοί άνθρωποι έφθασαν στο σημείο να πιστεύουν ότι το καλύτερο στρώμα για τις παθήσεις τους είναι το ευθύ, σκληρό και άκαμπτο πάτωμα.Είναι ωστόσο, προφανές, και στον μη ειδικό, ότι η σπονδυλική στήλη και ολόκληρο το σώμα γενικότερα κάθε άλλο παρά ευθεία είναι. Επιπλέον, το σκληρό στρώμα επιβαρύνει και το κυκλοφορικό, καθώς εμποδίζει τη σωστή κυκλοφορία του αίματος, ιδιαίτερα στα βαριά σημεία του σώματος, με συνέπεια να προκαλούνται αγκυλώσεις και μουδιάσματα.
β) Το μαλακό στρώμα, μη διαθέτοντας επαναφορά, βουλιάζει και γίνεται σαν την αιώρα, όταν ξαπλώνει ένα σώμα πάνω του. Έτσι, στρεβλώνει το σώμα «ρουφώντας» το μέσα του με συνέπεια να συμβάλει στην πρόκληση βλαβών όπως σκολίωση και κύφωση.
Οι έννοιες «μαλακό» και «σκληρό» σε σχέση προς τα στρώματα, είναι υποκειμενικές. Εξαρτώνται δηλαδή από το βάρος και την σωματοδομή γενικότερα του σώματος που ξαπλώνει στο στρώμα. Για παράδειγμα το ίδιο στρώμα είναι μαλακό για ένα σώμα βάρους 80 κιλών και σκληρό για ένα σώμα βάρους 40 κιλών.
γ) Το ελαστικό στρώμα είναι το κατάλληλο στρώμα για την σωστή υποστήριξη του σώματος, διότι ελαστικό σημαίνει ότι προσαρμόζεται ακριβώς στο σχήμα του σώματος. Έτσι, το σώμα διατηρεί τη φυσική του στάση, τη στάση δηλαδή που έχει όταν στέκεται όρθιο.
Εξάλλου, σε αντίθεση προς τις έννοιες «σκληρότητα» και «μαλακότητα», η έννοια της ελαστικότητας έχει αντικειμενικό χαρακτήρα. Είναι επιστημονικά προσεγγίσιμη και εργαστηριακά μετρήσιμη.
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ – ΑΝΑΤΟΜΙΚΟ – ΟΡΘΟΣΩΜΑΤΙΚΟ – ΟΡΘΑΥΧΕΝΙΚΟ
Ο όρος ορθοπαιδικό στρώμα είναι αδόκιμος αφού περιγράφει ορισμένα σκληρά στρώματα τα οποία έχουν κατασκευασρεί στα μέτρα κάποιου άλλου ανθρώπου και όχι στα δικά μας.Το ίδιο ισχύει και για τον όρο ανατομικό.Αυθαίρετα βαφτίζονται τα στρώματα σαν τέτοια.
Οι ακόλουθοι όροι ίσως αποτελούν δόκιμους όρους στην περιγραφή μας.
ΟΡΘΟΣΩΜΑΤΙΚΟ για το σωστό στρώμα και ΟΡΘΑΥΧΕΝΙΚΟ για το σωστό μαξιλάρι.
Επειδή οι ανάγκες αλλά και οι προτιμήσεις κάθε ανθρώπου διαφέρουν, το σωστό στρώμα δεν είναι το ίδιο για όλους. Σε γενικές γραμμές πάντως μπορούμε να πούμε ότι πρέπει να βοηθά στην ευθυγράμμιση και στήριξη της σπονδυλικής στήλης και του κεφαλιού και να απορροφά τις πιέσεις των ώμων, ποδιών και και λεκάνης.
Μεγάλη σημασία φυσικά έχει και το πόσο καλά προσέχουμε το στρώμα μας. Πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι ακόμη και ένα καλής ποιότητας στρώμα, με μια φυσιολογική χρήση, δεν θα αντέξει περισσότερο από περίπου 10 χρόνια.
Πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι το στρώμα σας θέλει αλλαγή;
Το Συμβούλιο Ύπνου του Ηνωμένου Βασιλείου (Sleep Council UK) προτείνει ένα απλό τρόπο για να εξακριβώνετε κατά πόσο το στρώμα σας χρειάζεται ή όχι αλλαγή.
Απαντήστε με ναι ή όχι στις πιο κάτω ερωτήσεις:
- Είναι το στρώμα σας ηλικίας άνω των 10 χρόνων;
- Ξυπνάτε με πόνους στο λαιμό ή στην πλάτη;
- Είναι το κάλυμμα του στρώματος σχισμένο ή λερωμένο;
- Όταν ξαπλώνετε, νιώθετε τις σούστες ή πτυχές κάτω από την επιφάνεια;
- Όταν κινείστε στο στρώμα, ακούτε τριξίματα,
ή άλλους θορύβους; - Μήπως εσείς ή ο σύντροφος σας, στο στρώμα κυλάτε ο ένας πάνω στον άλλο άθελα σας;
- Είναι το στρώμα σας πολύ μικρό ώστε να μη δίνει ένα ανενόχλητο ύπνο;
- Είναι το ντιβάνι ή η βάση ανισόρροπη ή με βουλώματα;
- Είναι τα πόδια και ή οι τροχοί φθαρμένοι;
- Θα σας έφερνε σε δύσκολη θέση εάν οι γείτονες έβλεπαν το στρώμα σας χωρίς κάλυμμα;
Εάν απαντήσατε ναι σε τρεις από τις πιο πάνω ερωτήσεις, τότε δεν κοιμάστε όσο το δυνατό καλύτερα.
Πέντε ή περισσότερες θετικές απαντήσεις, σημαίνει ότι είναι καιρός να αγοράσετε νέο κρεβάτι.
Ακόμα και η θέση αρεσκείας μας στον ύπνο αποτελεί κριτήριο για την επιλογή του κατάλληλου τύπου
Σε γενικές γραμμές ημίσκληρα στρώματα ενδείκνυνται σε όσους κοιμούνται μπρούμυτα,σκληρά σε όσους κοιμούνται ύπτια και μαλακά στρώματα σε όσους κοιμούνται στο πλάι. Είναι προτιμότερη η αγορά στρώματος και υποστρώματος αφού παρέχει καλύτερη υποστήριξη στο σώμα. Όσο περισσότερα στρώματα έχει ένα κρεβάτι τόσο καλύτερη είναι η στήριξη του σώματος.
Το ελάχιστο πάχος του στρώματος πρέπει να είναι 16 εκατοστά,ιδανικά πάνω απο 18-20 εκατοστά.
Ελέγχουμε βέβαια και το εσωτερικό του στρώματος, γιαυτό βέβαια είναι προτιμότερο να διαλέγεται στρώματα με φερμουάρ στο εξωτερικό μέρος ώστε να μπορείτε να δείτε εσωτερικά την διάρθρωση και τα υλικά του στρώματος.
Συνοπτικά, το στρώμα θα πρέπει:
- να προσαρμόζεται στο σχήμα του σώματος και ιδίως της σπονδυλικής στήλης
- να κατανέμει τις πιέσεις ομοιόμορφα κατά μήκος του σώματος, να μειώνει την κίνηση του σώματος και να βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου
- να παρέχει περιμετρική στήριξη
- να συντηρείται σωστά
Η σωστή συντήρηση του στρώματος είναι το ίδιο σημαντική με την επιλογή του.
Για να διατηρηθεί το στρώμα σε καλή κατάσταση θα πρέπει να του γυρίζουμε πλευρά (πάνω κάτω και κεφάλι πόδια) ανά τρίμηνο ώστε να φθείρεται ομοιόμορφα. Να το αερίζουμε καλά σηκώνοντας όλα τα σκεπάσματα να πλένουμε συχνά το προστατευτικό κάλυμμα με κρύο νερό και ήπιο απορρυπαντικό. Δεν πρέπει να αφήνουμε το στρώμα να βραχεί και δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε υλικά για στεγνό καθάρισμα επειδή τα χημικά μπορεί να βλάψουν το εσωτερικό του στρώματος.
Η αγορά των κατάλληλων μαξιλαριών είναι επίσης σημαντική. Τα μαξιλάρια είναι γεμάτα με πούπουλα ή ευπίεστα αφρώδη υλικά. Είναι προτιμότερη η χρήση μαξιλαριών με πούπουλα, τα καταλληλότερα των οποίων είναι της πάπιας, ενώ το ύψος και ο αριθμός τους εξαρτάται από τις προτιμήσεις κάθε ανθρώπου. Κατά τον ύπνο ο αυχένας θα πρέπει να τοποθετείται στην ευθεία του κορμού και όχι να κάμπτεται ή να εκτείνεται σημαντικά.
Η επιλογή του κατάλληλου στρώματος και κρεβατιού για τις δικές σας ανάγκες, απαιτεί χρόνο. Αφιερώστε τον και μην ξεχνάτε ότι θα περάσετε στο στρώμα σας το ένα τρίτο της ζωής σας.
Πηγή: Dr. Γεώργιος Φ. Σπηλιωτόπουλος-Ορθοπαιδικός Χειρουργός https://www.orthosoma.gr/sosto-stroma-ta-ofeli-tou-kai-pos-to-epilegoume/